Televizyon Dizileri [değiştir]
Uzay Yolu 1966'da bir televizyon dizisi olarak hayata başlamsına rağmen, ondan yaklaşık 6 sene öncesine kadar planlama aşamasındaydı.[1] Orijinal Seri 3 sezon sonunda düşük reytingler[2] yüzünden yayından kaldırılmasına rağmen kendisinden sonra 5 serinin daha yayınlanmasına sebep oldu. Bu 6 seri toplamda 726 bölüm veya 30 televizyon sezonuna denk gelmektedir. Bu da 570.75[3] saatlik program süresine denk gelir.
Uzay Yolu: Orijinal Seri [değiştir]
Atılgan ((NCC-1701) - USS
Enterprise)
-
(Star Trek: The Original Series) Uzay Yolu ilk kez[4] ABD'de 8 Eylül 1966 Cuma günü NBC televizyonunda yayınlandı. Dizi William Shatner tarafınfan oynanan Kaptan Kirk'ün kumandasındaki Atılgan Yıldız Gemisi'nin mürettabatını ve onların "daha önce hiç kimsenin gitmediği yerlere cesurca gitmek" olan 5 yıllık görevi'nin hikâyelerini anlatmaktadır. Sadece 3 sezon sonunda dizi yayından kaldırıldı ve son bölüm 3 Haziran 1969'da gösterildi.[5] Tekrarların gösterimini takriben bir kültürel fenomen haline geldi. İlk başta sadece Uzay Yolu olarak bilinmesine rağmen daha sonraki yıllarda Uzay Yolu: Orijinal Seri (Star Trek: Original Series) ya da Klasik Trek (Classic Trek) olarak anıldı. Şu anda başta Amerika olmak üzere birçok ülke televizyonunda hala yayınlanmaktadır. Seri'nin 2006 Eylül'ün de dijital olarak yenilenmiş ve yüksek çözünülürlükte tekrar dağıtalacağı açıklandı.[6]
Uzay Yolu: Animasyon Seri [değiştir]
Atılgan animasyon biçiminde
-
(Star Trek: The Animated Series) Uzay Yolu: Animasyon Serisi Filmation adlı firma tarafınndan yapıldı ve iki sezon boyunca gösterimde kaldı. Orijinal seriden Walter Koenig haricinde diğer bütün başrol oyuncuları sesleri ile diziye katıldılar. Koneig bütçe sıkıntıları yüzünden yapımcılar tarafından çağrılmamıştı. Animasyon tekniği egzotik ve geniş uzaylı dünyaları ve manzaralarına izin versede, bütçe sıkıntıları yüzünden animasyonlar vasat olarak kaldı. İlk başta Paramount tarafından onaylanmış olmasına rağmen tam olarak resmi Uzay Yolu sayılmadı. Buna rağmen bu seride ki bir çok eleman daha sonra dizilerde ve/veya filmlerde resmileştirildi. Örneğin Kirk'ün orta adı Tiberuis ilk olarak Animasyon seride ortaya atıldı daha sonra Uzay Yolu VI: Keşfedilmemiş Ülke ile resmiyete kavuştu.
Uzay Yolu: Safha II [değiştir]
-
(Star Trek: Phase II) Uzay Yolu: Safha II Paramount Televizyon tarafından 1978'te bayrak gemisi tv dizi olarak önerilmişti. Yapım başlamadan 12 bölümün senaryoları yazılmıştı.[7] Dizi Orijinal serideki mürettabatın büyük bir bölümünü (Spock olarak geri dönmeyi reddeden Leonard Nimoy hariç) ikinci bir beş yıllık görev için bir araya getirecekti. Onun yerine Xon adında daha genç safkan bir Volkanlı düşünülmüştü, buna rağmen Nimoy'un misafir oyuncu olarak arada görüneceği umut ediliyordu.[7] Setler yapılmış hatta ciddi rakamda test çekimleri yapılmıştı. Buna rağmen dördüncü bir televizyon ağının riski ve "o zamanlar yakın tarihte" yayınlanan Yıldız Savaşları: Bölüm IV - Yeni Bir Umut adlı filmin popülaritesi yüzünden Paramount haftalık bir dizi yerine bir sinema filmi yapmaya karar verdi. Bu serinin ilk bölümünün senaryosu Uzay Yolu: Sinema Filmi adlı ilk filmin senaryosu için temel oluşturdu. Diğer üç tanesi ise Uzay Yolu: Yeni Nesil için adapte edildi. [8]
Uzay Yolu: Yeni Nesil [değiştir]
-
(Star Trek: The Next Generation) Uzay Yolu: Yeni Nesil yaklaşık olarak Orijinal Seri'den bir yüzyıl sonra geçmekte, gene Atılgan adında fakat daha yeni ve gelişmiş (Atılgan-D) yeni bir yıldız gemisi içermekte ve Kaptan Jean Luc Picard'ın (Patrick Stewart) emri altındaki yeni bir mürettabatın maceralarını anlatmaktadır. Dizi ilk olarak 28 Eylül 1987'de yayınlandı ve 23 Mayıs 1994'te son buldu.[9] Yeni Nesil Uzay Yolu dizileri arasından en yüksek reytinglere sahipti ve yayınlandığı ilk birkaç yıl boyunca hep 1 numaralı dizi olarak kaldı.[10] En iyi drama dalında bir Emmy için aday olan(1994 yılında) tek Uzay Yolu dizisi idi. Ayrıca en iyi televizyon programı olarak Peabody Ödülü'de kazandı.[11] Seri günümüzde birçok tv kanalı tarafında yayınlanmaktadır.
Uzay Yolu: Derin Uzay Dokuz [değiştir]
-
(Star Trek: Deep Space Nine) Uzay Yolu: Derin Uzay Dokuz Yeni Nesil ile aynı zamanda geçmektedir ve 1993'ten başlayarak yedi yıl boyunca yayınlandı.[12] Bir yıldız gemisi yerine başlıca bir uzay istasyonunda geçen tek Uzay Yolu dizisidir. Dizi Kumandan (daha sonra Kaptan) Benjamin L. Sisko(Avery Brooks) tarafından yönetilen ve Bajoran sisteminde yeni keşfedilmiş ve sabit yegane Solucan deliği'nin (en:wormhole) yanında bulunan uzay istasyonundaki mürettabatın ve istasyon sakinlerinin maceralarını izler. [13] Hikâye hemen yakındaki Bajor gezegenin Cardassia'lılar tarafından işgali, Sisko benzersiz ruhsal rolü ve Dominion ile olan savaş gibi konuları da içerir. Derin Uzay Dokuz Gene Roddenberry'nin daha önceki serilerde yasakladığı uzun seri hikâye anlatımı, mürettabat içinde çatışma gibi konularla diğer Uzay Yolu serilerinden ayrılır.[14].
Uzay Yolu: Voyager [değiştir]
-
(Star Trek: Voyager) Uzay Yolu: Voyager yedi yıl boyunca yayınlandı.Kaptan Kathryn Janeway (Kate Mulgrew) adında bir kadın kaptan içeren tek Uzay Yolu dizisidir.[15] Dizi USS Voyager'ın 70.000 ışık yılı uzaklıktaki Delta dörtlüğünde (Delta Quadrant) kayboluşunu gösterir. [16]70 yıllık bir eve dönüş yolculuğu ile karşı karşıya olan mürettabat zorlukların üstesinden gelmek ve kendi aralarından çatışmaları yenmek zorundadır. Voyager orijinalde Uzay Yolu'nun birçok tanıdık tarafından uzaktı fakat daha sonraki sezonlarda Borg ve Q gibi tanıdık simalar görünemye başladılar. [17][18]
Uzay Yolu: Atılgan [değiştir]
-
Uzay Yolu: Atılgan (Star Trek: Enterprise)(ilk olarak sadece "Atılgan" olarak yayınlandı) diğer Uzay Yolu serilerinin başlangıcı niteliğindedir. Pilot bölüm Federasyon'un kurulmasından on yıl önce geçer. Uzay Yolu: İlk Temas filmindeki olaylar ve orijinal Uzay Yolu arasındaki bir zamanda geçer.[19] Dizi Kaptan Jonathan Archer (Scott Bakula) yönetimi altındaki Dünya Yıldız Gemisi Atılgan uzayı keşfini konu alır. Atılgan kendisinden önceki bütün insan yapmı taşıtlardan daha hızlı ve daha uzağa gidebilmektedir. Atılgan'ın başlangıçtaki reytingleri oldukça güçlü olmasına rağmen hızla düşmeye başladı. Orijinal seride olduğu gibi fanlar sayesinde 2. ve 3. sezonda da yayında kalması sağlandı. Seri dördüncü yılında da reyting kaybetmeye devam etti ve Paramount 2005 başında seriyi iptal etti.[20]
Sinema Filmleri [değiştir]
Paramount Pictures bugüne kadar on adet Uzay Yolu Filmi yayınladı. Bunlardan ilk altısı Orijinal Seri'nin kahramanlarını geri kalan dördü ise Yeni Nesil'in kahramanlarını içermektedir. Kuzey Amerika ve İngiltere'de altıncı filmden sonra numara verilmek adetinden vazgeçilmesine rağmen Avrupa'da hala numaralama sistemi devam etmektedir. Uzay Yolu hayranları arasında çift rakam ile başlayan filmlerin tek ile başlayanlara oranla daha başarılı olduğu gibi bir batıl inanç vardır. Hayranlara göre 2, 4, 6 ve 8 no'lu filmler tepede Uzay Yolu I ve V ise dipte yer almaktadır.[21] 2009 yılında J.J. Abrams'ın orjinal dizinin ruhunu koruyarak yeni bir yorum getirmesiyle Uzay Yolu XI en son Star Trek filmi oldu.[22].
Diğer Hikâye kurguları ve resmiyet [değiştir]
1997 tarihli Uzay Yolu: Yeni Sınır adlı roman dizinin ilk kitabının kapağı
Uzay Yolu markası resmi olarak yayınlanmış beş televizyon dizisinden ve bugüne kadar çevrilmiş on filmden oluşur. Bunun haricinde Animasyon Seri, romanlar, video oyunları, çizgi romanlar ve Uzay Yolu evreni ile ilgili diğer materyeller Paramount Pictures tarafından lisanslanmış olmalarına rağmen resmi sayılmazlar.
Romanlar genellikle televizyon dizileri sırasında tam açıklanmamış olayları konu alarak Uzay Yolu evrenindeki boşlukları tamamlarlar. Uzay Yolu'nun sahibi Paramount Pictures kabul etmesede hayranlar romanları da resmi Uzay Yolu materyeli olarak saymaktadırlar. Birçok yazar kendi romanlar içinde kendi serilerini de yaratmışlardır.
Televizyon dizileri ve Paramount tarafından çekilen sinema filmleri dışında, Uzay Yolu markası bir sürü yazar ve sanatçı tarafından Genişletilmiş Uzay Yolu Evreni adıyla genişlemiştir. Genelde bu yazar ve sanatçılar genelde varolan devamlığı sürdürmek ya da kendi hikâyelerini yazmakta özgürdürdür. Benzer biçimde dizi ve sinema yapımcıları da resmi sayılmayan bu eserlere bağlı kalmak zorunda değillerdir.
Bunu dışında Uzay Yolu evreninde geçen birçok hayran yapımı film de bulunmaktadır. Hatta bu filmlerden bazıları (Ör: Of gods and Men) Uzay Yolu'nda oynamış ve/veya yönetmenlik yapmış sanatçıları içerebilir.
"Uzay Yolu" ismi [değiştir]
Star Trek kelimesi türkçeye Uzay Yolu olarak çevrilmesine rağmen, tam çeviri Yıldızlara Yolculuk terimine daha yakındır. Star Trek ismi bugüne kadar yayınlanan tüm dizi ve filmler içinde sadece Uzay Yolu: İlk Temas'ta warp sürücüsünün kaşifi Zefram Cochrane tarafından dile getirildi. Bunun dışında Yeni Nesil'in son bölümünde Q "...trek through the stars..." terimini kullanmıştır. Uzay Yolu'nun orijinal film müziği "Star Trek" kelimesini içeren şarkı sözlerine sahipti fakat daha sonra sadece enstrümantal olarak kullanıldı.
-
ABD posta idaresi tarafından bastırılmış hatıra posta pulu
Uzay Yolu bugün Paramount'un sahip olduğu milyar dolarlık bir endüstridir. Gene Roddenberry Orijinal Seri'yi klasik bir macera draması olarak NBC'ye sattı. İlk olarak diziyi (Wagon Train to the Stars[23]) olarak adlandırmıştı. Bir yıldız gemisinde geçmesine ve gelecekte yaşanmasında rağmen Roddenberry bu analojiyi kullanarak ve onları umut, humanizm ile harmanlayarak güncel dünya problemlerini ekrana taşımak istemişti. Açılış cümlesin "Daha önce hiçbir insanın gitmediği yerlere cesurca gitmek..." sözü neredeyse birebir olarak Beyaz Saray'ın 1957'deki Sputnik uçuşundan sonra yayınlanan bir kitapçığından alınmıştır. Kirk, Spock ve Doktor McCoy'dan oluşan merkezi üçlü klasik mitolojiden örneklenmiştir. Güncel olaylar ve insanlar arasındaki farklar üzerinde durmak amacı ile mürettabat etnik olarak farklı bireylerden oluşturulmuştur.
"Uzay Yolu" ismi, Kaptan Kirk, Mr. Spock vs. bugün dünyada en çok bilinen isimler arasındadırlar. Uzay Yolu'nun kültürel etkisi uzun yaşamını ve popülerliğini geride bırakmıştır. Günümüzde Uzay Yolu ve türevleri birçok ülkenin televizyonlarında yayınlanmaktadırlar. Hayranlar kendilerine Trekkie[24] adını takmışlardır ve şovun etrafında bir alt-kültür oluşmuştur.
Uzay Yolu otomatik kapılar, tablet PC'ler, PDA'lar cep telefonları gibi bir sürü günümüz teknolojisi için esin kaynağı olmuştur. Işınlanma olarak tasvir edilen madde-enerji dönüşümünü popüler hale getirmiştir. Kaptan Kirk'in "Işınla, Scotty" (en:Beam_me_up,_Scotty) ve doktorun "Ölmüş, Jim" sözleri halk diline girmiştir. 1976'da gelen mektuplar ve kampanyalar sonunda NASA ilk uzay mekiğini hayali yıldız gemisi Atılgan'a atıfla Enterprise (Atılgan) olarak isimlendirmiştir.[25]
Şu anki durum ve gelecek [değiştir]
2005 yılında son seri Atılgan'ın iptal edilmesinden sonra Uzay Yolu yirmi beş seneden beri ilk defa yapımda ve/veya planlama aşamasında bir seri ya da filmsiz buldu. Uzay Yolu: Derin Uzay Dokuz selefinin yüksek reytinglerine ulaşamadı. Daha sonra Uzay Yolu: Voyager'ın iptal edilme dedikoduları, Atılgan'ın iptal edilmesi ve son film Uzay Yolu: Nemesis'in gişede beklenen başarıyı gösterememesi markanın öldüğü şeklinde yorumlandı. Tüm bunlara rağmen Nisan 2006'da yeni bir sinema filminin resmi olarak ilan edilmesi markanın henüz ölmediğinin göstergesi.
Uzay Yolu serileri bugün birçok ülkenin birçok kanalında tekrar tekrar yayınlanmaktadırlar..
Dizinin her bölümü istisnalar dışında , farklı ellerden çıkan senaryolarla ve farklı yönetmenler tarafından çekilmiştir. Bu tekdüzeliği önlemiş ve her bölüme ayrı bir bakış katmıştır.
TRT tarafından duyarlı bir şekilde yapılan çeviri ve seslendirmeler, o dönemlerde pek az kişinin kullandığı tarayıcı , alıngaç , bilgisayar gibi kelimelerin halk tarafından benimsenerek dilimize kazandırılmasını sağlamıştır. O yıllarda çok fazla bilinmeyen Lazer, ışınlama, ışık hızı vb. gibi birçok bilimsel kavram ile de bu dizi sayesinde tanışılmıştı. Türkiye 'de 1984'ten 1998'e kadar 3 kanal dolaşmıştır:TRT 1, Star TV [Cine 5] ve Kanal 6].
Kaptan Kirk'in iradesi, Spock'ın mantığı, işlenen bilimsel temalar, o zamanlarda birçok kişiye ilham kaynağı olmuştur.
Uzay Yolu Turist Ömer Uzay Yolunda (1973) filmine de ilham kaynağı olmuştur. Hulki Saner'in yönettiği filmde başrollerde Sadri Alışık ve o yıllarda TRT de yayınlanan dizideki seslendirmeyi yapan tiyatro sanatçıları oynamışlardı.
